donderdag 27 oktober 2016

Levenskunst: Vruchten van het leven


Het gaat niet om kennis, het is geen lesje kunstgeschiedenis, het werk dient ‘slechts’ als middel om met elkaar in gesprek te gaan.

"Door deze groep kijk ik ook weer aandachtiger naar de schilderijtjes op mijn kamer," zei de 93-jarige dame. "Ik merk dat ik nu dingen zie die ik voorheen nooit gezien heb." “Het zet me aan het denken,” zei een andere dame (ook rond de 90), "vooral als ik 's nachts niet kan slapen, dan mijmer ik nog even door over de gesprekken en de kunstwerken.” “Mijn dochter vindt het fijn dat ik hier aan mee doe, "vertelde weer een andere dame (dik in de 80), "dit is het enige waar ik mijn kamer voor af kom," vulde ze aan.

Twee keer per maand komen de ouderen uit het verpleeghuis naar een van de woonkamers waar de tafelezel klaar staat met een kopie (helaas geen echte, dat zou natuurlijk helemaal te gek zijn) van een kunstwerk. We kijken er samen naar, praten over wat we zien en wat er gebeurt en veelal komt ook de symboliek ter sprake die in de werken schuil gaat. Het gaat niet om kennis, het is geen lesje kunstgeschiedenis, het werk dienst ‘slechts’ als middel om met elkaar in gesprek te gaan.

Als er veel te zien valt op een schilderij (zoals bijvoorbeeld bij de Boerenbruiloft van Breugel) praten we langer over wat we zien. Valt er minder te zien op een werk, (zoals bij de Oude Schoenen van Van Gogh) dan maken we sneller de stap naar de eigen biografie: “Waar hebben uw voeten u zoal gebracht?” “Ongelofelijk,” zei de enige heer van het gezelschap, "dat we een heel gesprek hebben over een schilderij met alleen maar een paar schoenen!” De heer had vroeger (tot zo'n 10 jaar geleden) zelf veel geschilderd en zijn kamer in het huis laat hij maar wat graag zien aan een ieder die door de gang van het verpleeghuis loopt.

Iedere keer zoek ik een passende tekst (meestal een gedicht) bij het schilderij. Een van de dames leest maar wat graag deze tekst voor en doet dat vol overgave, alsof ze op het toneel staat en het publiek in de zaal moet vermaken. Elke keer weer (we laten het haar meestal zo'n drie keer voordragen) komt ze meer en meer in haar kracht, gaat ze meer rechtop zitten en steeds meer stralen. De andere ouderen gunnen haar dit moment en genieten van de beeldende wijze van voordragen. 

De groep komt nu ook zelf met initiatieven, zoals zelfgemaakte kunstwerken of thema’s die de interesse hebben: dans, muziek, abstracte kunst. Het valt de deelnemers op hoe lang we kunnen kijken naar één werkstuk (terwijl je in een museum vaak amper de tijd neemt) en hoeveel we naar aanleiding daarvan kunnen bespreken. Juist doordat het geen lesje kunstgeschiedenis is en het dus niet gaat om goed of fout, om iets weten of niet weten. Juist omdat het gaat over het leven zelf, de beelden en gedichten deze herinneringen wakker maken en de gesprekken voor verbinding zorgen, daarom is deze kunstgroep die ‘Vruchten van het leven’ heet zo’n meerwaarde voor de bewoners van het verpleeghuis. Hier komen ze hun kamer voor af, dit geeft zin en voldoende stof tot mijmeren in slapeloze nachten.

Als een bewoner niet meer fysiek in staat is deel te nemen aan de groep (omdat het te intensief is) ga ik na de bijeenkomst nog even langs met een kopie van het kunstwerk en het gedicht. De ontroering die dit brengt is zo bijzonder: in de twinkeling in de ogen en de rimpelige glimlach rond de mond komen de vruchten van het leven voor even weer helemaal tot leven!
---

*De naam Vruchten van het leven is bedacht door Jacqueline Stoop, een bevlogen kunstzinnig therapeut en docent van de opleiding kunstzinnige therapie met een groot hart voor de ouderenzorg.