Kunst kijken in de collegebanken

In de collegebanken studenten van verschillende opleidingen, van verpleegkunde tot informatica, kijkend naar het bord waarop een afbeelding van een schilderij te zien is. Wat de titel van het schilderij is, is niet verteld. Ook de naam van de kunstenaar, laat staan de stroming, is niet besproken. De studenten kijken en zoeken naar het antwoord op de vraag 'wat gebeurt er?'. 

Al snel merken de studenten dat op geen enkel gegeven antwoord een 'goed of fout' klinkt, slechts de volgende vraag 'waar zie je dat aan?' Wat onwennig wordt ook die vraag beantwoord, waarna de volgende vraag wordt gesteld 'wat kunnen we nog meer ontdekken?' En ook op het antwoord van die vraag, klinkt het 'waar zie je dat aan?'. Zo wordt het schilderij ruim 15 minuten met aandacht bekeken en onderzocht. 

Je hebt zojuist een inkijkje gehad in een les 'Visual Thinking Strategies' (VTS). Bij VTS draait het om de waarneming, worden details in een context geplaatst en wordt een beeld gevormd van de hele situatie. Verschillende hersengebieden worden aangesproken, sociale vaardigheden getraind en steeds weer wordt er gesproken via het concrete beeld. 

Naast het klassikaal VTS'en wordt ook in kleine groepjes (met tekenmaterialen) gewerkt: objectief waarnemen, mondeling goed overdragen, goed luisteren en een beeld vormen staan centraal. Alleen de observant heeft zicht op alle rollen en ziet waar het goed en fout gaat in de communicatie. Bij het nabespreken komt bij alle deelnemers het inzicht, een waardevol moment. 

Gedurende de les vult het klaslokaal zich met inzichten:

- "Ik neem voortaan wat meer tijd om een beeld te vormen voor ik op actie overga, misschien kan ik vroegtijdig iets ontdekken of voorkomen dat ik later weer in actie moet komen," vertelt de student verpleegkunde.

- "Ik merk dat ik mijn waarneming grotendeels baseer op subjectieve invulling, ik ga proberen meer bij de feiten te blijven," aldus een student ergotherapie.

- "Ik ga in mijn overdracht naar collega's eerst het algemene beeld schetsen, voordat ik beland in allerlei details en de context misschien niet goed overkomt," aldus weer een andere student. 

Zo ging het nog even door, want kunst kijken is niet alleen goed voor mensen met een hulpvraag, het is zeker ook aan te bevelen aan iedere beroepsprofessional die wil werken aan een grote hoeveelheid competenties die de basis vormen van het professioneel handelen.

En naast al die waardevolle competenties, gebeurt er nog iets als je kunst kijkt: dezelfde hersengebieden als bij verliefdheid worden aangesproken. Kunst kijken is niet alleen nuttig, maar ook nog eens ontzettend leuk!

Wil je ook zo'n nuttig en aangenaam college kunst kijken voor jou en je collega's? Neem contact op en ik stel een mooi programma voor jullie samen.

Hartelijke groet,

Yvonne Peschier

VTS-coach/ vaktherapeut beeldend/ docent

www.kunstzinnigetherapie.info / yvonne@kunstzinnigetherapie.info

Samen kijken naar kunst en in gesprek gaan

In de lokale bibliotheek, tussen de boeken een sfeervol verlichte tafel met koffie, thee en chocolaatjes. Rond de tafel een kleine groep dorpsgenoten. Allen kijkend naar het scherm met de afbeelding van een schilderij. Ze willen graag informatie: hoe heet het, wie heeft het gemaakt, uit welke periode enz. Maar in plaats daarvan krijgen ze een opdracht: neem even de tijd om naar deze afbeelding te kijken... 

Na een poosje wordt nog steeds geen antwoord gegeven, maar juist een vraag gesteld: wat gebeurt er op deze afbeelding? De deelnemers komen in actie en benoemen wat ze zien of wat er gebeurt. Daarna klinkt geen goed of fout (het is immers geen quiz of spelshow), maar wel wordt gevraagd: waar zie je dat aan? En weer komen de deelnemers in actie om te zoeken naar zichtbare elementen in het beeld die hun zienswijze verklaren. 

Zo wordt een twintigtal minuten aandachtig gekeken en uitgewisseld wat er gebeurt op de afbeelding. Gesprekken over interactie tussen personages, de plek waar het zich afspeelt, over symboliek en betekenis, over de stijlperiode, de kunstenaar en zijn/ haar leven, over de boodschap van de kunstenaar aan de kijker en ga zo maar door... Elementen die aanvankelijk totaal gemist zouden worden, krijgen nu wel de aandacht en worden benoemd. Een kunstwerk wat in eerste instantie misschien beoordeeld zou worden als 'lelijk, niet mooi, ik zou er in het museum zo aan voorbij lopen' wint na verloop van tijd toch wat sympathie en wordt met andere ogen bekeken. Gaandeweg het samen kijken, wordt het enthousiasme groter en het hele brein actief betrokken. 

Na twee kunstwerken, breekt het moment aan om te filosoferen wat de kunstwerken met jou doen:

- Welk kunstwerk zou je in huis willen ophangen? En waarom? 

- Waar zou je wel willen zijn of juist niet en waarom? 

- Aan wie zou jij een vraag willen stellen?

- Wat zou je dan vragen? 

- Welk gevoel of welke herinnering roept het kunstwerk bij je op?

De persoonlijke verhalen worden gedeeld, er wordt naar elkaar geluisterd. Echt geluisterd, zonder oordeel, met stiltes en aandacht voor dat wat de deelnemers elkaar willen vertellen.  

Als laatste onderdeel wordt een gedicht besproken; de betekenis en wat het oproept bij de deelnemers. Een hand-out gaat mee naar huis, om thuis nog eens verder te kijken en ook weer anderen te enthousiasmeren op deze manier naar kunst te kijken.

Een manier van kunst kijken waarin het niet draait om kennis uit het verleden, maar om wat je ziet in het hier en nu. Mindful kijken, slow art, ontstressend, breinstimulerend, maar bovenal ontzettend leuk; wist je al dat dezelfde hersengebieden worden aangesproken als bij verliefdheid? Heerlijk toch?! 

Ook zin in zo'n cursus 'kunst kijken en in gesprek gaan'? Eind september start weer een nieuwe ronde in Lansingerland. Een cursus op maat is ook mogelijk, b.v. in jouw buurthuis of lokale bibliotheekvestiging. 

Hartelijke groet,

Yvonne Peschier

VTS-coach/ vaktherapeut beeldend/ docent

www.kunstzinnigetherapie.info  / yvonne@kunstzinnigetherapie.info 

Een taal erbij

Op de tafel staan verschillende duplopoppetjes, sommige op gekleurde matjes, andere met een figuurtje of symbool erbij en overal schatkistjes. De poppetjes staan daar niet toevallig, alles is bewust gekozen: de poppetjes, de houding van elk poppetje, waar ze staan ten opzichte van elkaar, de matjes en hun specifieke kleur, de figuurtjes en symbolen en ook de schatkistjes. Vanaf een afstandje kijken we ernaar en laten we het beeld op ons inwerken. 

Het kan zijn dat we onderzoeken hoe het is als de poppetjes van houding veranderen of dat we gaan puzzelen met de ruimte tussen de poppetjes. Het kan zijn dat we het beeld verbreden door het beeld van vroeger erbij te pakken; het volwassen poppetje krijgt dan zijn/haar kindpoppetje tegen zich aan en het bijbehorende gezin van vroeger wordt op tafel neergezet. Het kan ook zijn dat we naast het eerste beeld een tweede beeld neerzetten; de poppetjes kunnen dan in een wenselijke positie worden neergezet en ook de symbolen en matjes kunnen veranderen. Het nieuwe beeld laten we op ons inwerken. 

Het beeld op tafel, concreet en vanaf een afstandje voor alle toeschouwers aan tafel waarneembaar, spreekt tot de cliënt. Er ontstaat overzicht, inzicht en uitzicht. Dit is het dus! Zo voelt het! Jeetje, nu begrijp ik waarom het steeds zo gaat! Ik zie nu wat ik kan veranderen! Het kan zijn dat er meer begrip komt en gevoelens van boosheid en woede plaatsmaken voor verdriet en compassie. Het beeld komt binnen: de poppetjes zijn tot leven gekomen en het beeld is invoelbaar voor alle toeschouwers aan tafel.

Het werken met duplopoppetjes geeft in mijn praktijk voor beeldende therapie een taal erbij. Bij de kennismaking kunnen we ze erbij pakken om het beeld van het hier en nu neer te zetten. Gaandeweg het traject kunnen we ze er weer bij pakken als de cliënt op zoek is naar een beeld en woorden bij gevoelens. Of als de ouders, van een kind die therapie krijgt, langskomen voor overleg en afstemming. Ook bij biografische vraagstukken kunnen de poppetjes op tafel komen, zowel bij jong volwassenen als bij ouderen en alles wat daar tussen zit aan levensfasen.  Naast familiesystemen, kunnen ook werksituaties of andere groepen worden neergezet. Bij trauma en rouwprocessen kunnen de poppetjes en met name de gekleurde matjes en symbolen inzicht geven en steun bieden. 

Het werken met de poppetjes doen we in een rustig tempo met nieuwsgierigheid naar hoe het is en/of hoe het was. Als therapeut kijk en voel ik mee en stel ik vragen die aansluiten bij het beeld wat we samen onderzoeken, zonder oordeel, maar met belangstelling en alle ruimte voor het beeld wat spreekt en de toeschouwer die het binnen mag laten komen...

Een taal erbij en wat voor een taal!

Wat een rijkdom om dit aan te mogen bieden!

Ben je benieuwd wat deze methodiek jou kan brengen?

Neem contact op voor de mogelijkheden! 

Hartelijke groet, 

Yvonne Peschier

kunstzinnig vaktherapeut beeldend/ VTS-coach / docent

www.kunstzinnigetherapie.info 

yvonne@kunstzinnigetherapie.info