Mijn praktijk voor kunstzinnige therapie bestaat nu al ruim 6 jaar en in die jaren heb ik cliënten
(van jong tot oud) begeleid bij hun hulpvraag. De meeste mensen kiezen heel
bewust voor deze therapie, omdat de nadruk ligt op doen en ervaren en minder op
denken en praten. Bij kinderen kan je zelfs zeggen dat het spelenderwijs leren
is; ze ontwikkelen zich in een recordtempo vaak zonder het zelf te beseffen. Over de effecten van de therapie schrijf ik regelmatig. Maar wat kun je verwachten van het therapeutisch proces? Wat vraagt het van de
ouders/ naasten? Welke bijwerkingen kun je verwachten? Ik vertel er meer over
in deze blog.
Bij
het intakegesprek wordt de hulpvraag (het probleem) besproken. Waar heb je last
van? Wat is de aanleiding voor de therapie? Maar ook: vertel eens over je leven
tot nu toe; waren er bijzonderheden bij de zwangerschap, de geboorte, de eerste
jaren? Wat is de gezinssamenstelling? Hoe gaat het op school/ op werk? Zijn er
bepaalde ziektes/ allergieën? Alles wat van belang kan zijn voor de hulpvraag/
het therapiedoel wordt besproken. Zo’n
gesprek kan veel losmaken; vaak blijf je er nog over nadenken na het gesprek.
Mogelijk maakt het je onrustig, droom je erover. Het komt voor dat ik met
de ouders vaak eerst een (telefonische) uitgebreide intake heb en later nog een
korte kennismaking met het kind erbij. Dit laatste doen we als we denken dat
het voor het kind niet goed is zich bewust te worden van het probleem, de
hulpvraag en de opvallende momenten in de biografie.
De
volgende fase in het therapeutisch proces is de diagnostische fase, waarbij je
actief aan de slag gaat. Een (of meer) vrije schildering(en) met de nat-in-nat-techniek staat/staan altijd op het programma. Voor veel mensen (in mijn praktijk) is dit een
onbekende techniek en stappen ze er daardoor onbevangen in. Naast het nat-in-nat-schilderen
werk ik ook met specifieke tekenopdrachten (bij kinderen). Ik doe zelf niet
mee, omdat ik je niet wil beïnvloeden maar jou wil leren kennen. Dit kan
ongemakkelijk voelen, omdat je je mogelijk bekeken voelt. Tijdens het
schilderen/ tekenen/ boetseren (en/of na afloop) stel ik ook vragen, puur
gericht om je beter te leren kennen. Bij volwassenen gaan we in gesprek over
het beeld wat ontstaan is en komen we samen tot inzicht. Bij kinderen stel ik
minder vragen, omdat het voor kinderen niet altijd goed is zich bewust te
worden van de betekenis van het beeld. Deze
fase zet de deur naar de gevoelswereld open en dat is vaak nogal onwennig. Ik hoor regelmatig terug dat kinderen zich thuis afreageren op
de ouders. Van meerdere volwassenen hoor ik terug dat ze plotseling worden overvallen
door een huilbui. Ook het dromen (soms zelfs nachtmerries) en het herinneren
van nare gebeurtenissen (die je had weggestopt) kan in deze fase naar boven
komen. Belangrijk is dat je mensen om je heen hebt, waar je je verhaal kwijt
kan. En voor kinderen: dat de ouders begrip hebben voor de gevoelens en veilige
kaders bieden. Nog een tip: geef jezelf wat tijd en ruimte na de sessie voordat je weer de drukte in gaat.
Het
therapieplan bespreek ik bij volwassenen met de cliënt zelf, bij scholieren met
ouder(s) en kind en bij kinderen alleen met de ouders. We bespreken wat
duidelijk is geworden in de diagnostische fase (en het intakegesprek) en waar
we ons op gaan richten in de therapie. Soms is dit het moment dat ouder(s) nog
iets meer vertellen over het kind, bijvoorbeeld omdat de tekening/schildering
daar aanleiding voor geeft of omdat er iets losgekomen is thuis of op school. Het gesprek is een moment van afstemming:
hebben we het kind goed in beeld, staan de neuzen dezelfde kant op, kan thuis/
op school ingespeeld worden op dat wat het kind nodig heeft gedurende het
traject? Het gesprek kan een moment zijn van opluchting
en erkenning, maar vooral van inzicht.
Vervolgens
starten we het therapeutisch proces en werken we volgens het plan. Vaak meerdere
keren achter elkaar met dezelfde techniek (en een iets andere opdracht), omdat
je dan een stuk verdieping kunt pakken. Ik geef behoorlijk wat sturing en let
b.v. op je zithouding, ademhaling en werktempo. Maar ook op technische aspecten
en stuur daarin bij. Ik maak daarbij gebruik van de therapeutische werking van
kleur, vorm, beweging en materiaal. Kunst als medicijn dus! Vaak doe ik mee,
zodat je mij kunt volgen (zonder al te veel te hoeven nadenken) of juist ziet
hoe het ook kan (en dit tot inzicht leidt voor je eigen proces). Je komt jezelf tegen gedurende het proces, zult
weerstand merken bij sommige materialen/ opdrachten of (bij kinderen) omdat ik
niet vertel wat we gaan doen, maar je je stapje voor stapje moet laten leiden.
Dit vraagt vertrouwen en doorzettingsvermogen. Uiteraard moedig ik je aan,
bied ik je veiligheid om te zijn wie je bent en benoem ik (indien nodig) dat
het gaat om het proces, niet om het resultaat. Van de naasten vraagt dit ook dat zij met je spreken over het proces ‘hoe
heb je het gemaakt, vertel eens of hoe wat het om te doen?’ en dus niet
over het resultaat ‘wat heb je getekend of wat mooi’. Ik heb hier wel eens
eerder over geschreven, zie de blog 'tijd om je innerlijk kind wakker te maken'. Verwacht in deze fase niet te snel resultaat,
een nieuwe ontwikkeling/ gewoonte heeft tijd nodig om eigen te worden. Het
is geen pilletje wat je erin stopt en wat na een korte tijd begint met werken.
Het is een ontwikkeling van binnenuit die tijd nodig heeft, maar dan wel vaak
blijvend resultaat geeft.
Tot
slot: we ronden het traject af door al het werk uit te leggen en met elkaar het
proces te bekijken. Bij kinderen is dit vaak een moment waarop ze aan de andere
gezinsleden hun werkstukken presenteren. Vaak wordt het een klein feestje en
wordt er geapplaudisseerd en gecomplimenteerd. Doel is dat we bewust worden van alle ontwikkelingen die in gang zijn
gezet en wat nodig is om dit na de therapie te behouden. Vaak vertellen de
ouders dat ze hun kind anders benaderen dan voorheen. Of we horen terug van
school dat ook daar positieve ontwikkelingen zichtbaar zijn geworden. Lees meer
over de effecten van de therapie in de blog 'kunstzinnige therapie brengt kinderen spelenderwijs in balans'. In het traject voor volwassenen is dit ook een belangrijk moment, omdat het
proces weer even helemaal in beeld komt en de verschillen tussen de werkstukken
duidelijk worden. Volwassenen benoemen bij deze afronding hoe zij hetgeen ze
geleerd hebben in de dagelijkse praktijk toepassen en welke tips ze voor
zichzelf hebben. Het kindertraject wordt met een verslag afgerond, voor
volwassenen kan dit, indien gewenst, ook geschreven worden.
En
dan… een sprong in het diepe??? Dat hoeft natuurlijk niet. Kinderen hebben hun
ouders en de leerkrachten om hun te coachen na het traject. Volwassenen hebben
vaak ook zo hun hulptroepen ingeschakeld (gedurende het proces) en kunnen daar
na afronding ook dikwijls op terugvallen. Bij volwassenen is het tevens ook zo
dat de sessies gedurende het traject vaak met langere tussenpozen worden
gepland. Sommige volwassenen blijven in therapie, bijvoorbeeld bij chronische
hulpvragen als een soort ‘onderhoudssessie’. Soms komt een kind of volwassene
weer terug voor een aantal opfrissessies of bij een nieuwe hulpvraag. En
dikwijls zie je dat er in de thuissituatie een creatieve stroom op gang is
gekomen. Deze fase vraagt oplettendheid:
af en toe eens naar jezelf kijken of het nog gaat zoals het ging toen de
therapie werd afgerond en of het nog lukt de tips in de praktijk toe te passen.
En, tijdig de hulptroepen in te schakelen wanneer nodig.
*De bijwerkingen komen niet bij alle cliënten (in dezelfde mate) voor, het verschilt per persoon.
** De randvoorwaarden zijn ook niet voor alle cliënten van toepassing, ook dit verschilt per persoon.
Yvonne Peschier
kunstzinnig vaktherapeut beeldend/ VTS-coach
www.kunstzinnigetherapie.info
yvonne@kunstzinnigetherapie.info